88 .1 Γονική επιμέλεια, γονικές ευθύνες, βοήθεια στους γονείς (Άρθρα 5, 18) οι υπηρεσίες στις οποίες μπορεί να απευθυνθεί ένα παιδί ή μια οικογένεια για συμβουλευτική και υποστήριξη σχετικά με την άσκηση της γονικής επιμέλειας είναι περιορισμένες και η αναμονή αρκετά μεγάλη.
Παντελής είναι η απουσία υπηρεσιών οικογενειακής διαμεσολάβησης και εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών περί την εφαρμογή δικαστικών αποφάσεων, την γονική επιμέλεια και το δικαίωμα της επικοινωνίας των παιδιών με τον γονέα που δεν διαμένει μαζί τους.
Ο
Όταν ένας έφηβος ανήλικος επιθυμεί να εκφράσει τις αντίθετες απόψεις του σχετικά με την εφαρμογή δικαστικών αποφάσεων στα θέματα επιμέλειας και επικοινωνίας με τον γονέα με τον οποίο δεν διαμένει μαζί, δεν έχει τη δυνατότητα απ’ ευθείας προσφυγής σε μια δικαστική αρχή ή άλλη δημόσια υπηρεσία που να ενεργεί εκ μέρους του προς τη δικαιοσύνη, καθώς είναι υποχρεωμένος να ενεργήσει μέσω του γονέα που έχει τη νόμιμη εκπροσώπησή του.
Η δυνατότητα προσφυγής ανηλίκου σε δημόσιες υπηρεσίες
κοινωνικής πρόνοιας και ψυχικής υγείας χωρίς τη
συνοδεία / συναίνεση του γονέα αποτελεί ζήτημα
αμφισβητούμενο και όχι ρητά αναφερόμενο στο νόμο.
Σε περίπτωση διαζυγίου, η άσκηση της γονικής μέριμνας
ρυθμίζεται από το δικαστήριο που την αναθέτει στον ένα
από τους δύο γονείς, ή -εφόσον αυτοί συμφωνούν- και
στους δύο. Στην πράξη, ως επί το πλείστον η επιμέλεια
ανατίθεται στη μητέρα. Εάν τα παιδιά είναι γεννημένα εκτός
γάμου, ο πατέρας αποκτά γονική μέριμνα μετά την
αναγνώριση, την οποία ασκεί μόνο κατ’ εξαίρεση και υπό
προϋποθέσεις. Οι παραπάνω ρυθμίσεις αποκλίνουν από την
αρχή που θεμελιώνεται από το άρθρο 18 της Σύμβασης.
Σημαντικότατη θεσμική έλλειψη είναι η απουσία
οικογενειακών δικαστηρίων, πλαισιωμένων από ειδικότητες
(κοινωνικούς λειτουργούς και ειδικούς ψυχικής υγείας)22.
8.2 Αποχωρισμός από τους γονείς – δικαίωμα
επικοινωνίας (Άρθρο 9)
ο δικαίωμα επικοινωνίας στο ελληνικό δίκαιο δεν
προβλέπεται ως δικαίωμα του τέκνου με αντίστοιχη Τ
22 Βλ. Ετήσια έκθεση Συνηγόρου του Πολίτη, 2006, σελ. 200
9
Προτάσεις:
• Να δοθεί έμφαση στην πρόληψη, με ενίσχυση του
δημοκρατικού και του συμμετοχικού χαρακτήρα
του σχολείου, την ενημέρωση και επικοινωνία των
μαθητών σχετικά με την άσκηση των δικαιωμάτων
και την προστασία από τη βία σε όλες τις σχολικές
βαθμίδες.
• Να προωθηθούν μέτρα για την πιο
αποτελεσματική διαχείριση των περιστατικών
βίας, όπως η καλύτερη επιτήρηση των σχολικών
μονάδων, η κατάλληλη επιμόρφωση και
υποστήριξη των εκπαιδευτικών από ειδικούς
επαγγελματίες, η ανάθεση ρόλων συμβούλων και
μεσολαβητών σε εκπαιδευτικούς, η λειτουργία
ομάδων μαθητών σε ρόλο συνομηλίκων
μεσολαβητών, ύστερα από σχετική εκπαίδευση
τους, η βελτίωση της πειθαρχικής εκπαιδευτικής
νομοθεσίας με εισαγωγή νέων μέτρων, ιδίως στο
επίπεδο της συμφιλίωσης και της αποκατάστασης
βλάβης.
Προτάσεις:
• Θα πρέπει να μεταρρυθμιστεί το οικογενειακό
δίκαιο, με καθιέρωση του γενικού κανόνα
συνέχισης άσκησης της γονικής μέριμνας από
κοινού από τους δύο γονείς στο σύνολό της (της
επιμέλειας συμπεριλαμβανόμενης) σε περιπτώσεις
διαζυγίου, ενώ μόνο κατόπιν δικαστικής απόφασης
και εάν το συμφέρον του παιδιού το επιβάλλει, να
μπορεί να διασπαστεί κατ' εξαίρεση η άσκησή της
και η επιμέλεια να ανατίθεται σε έναν γονέα.
• Η γονική μέριμνα παιδιού, που γεννιέται χωρίς
γάμο των γονέων του, αλλά αναγνωρίζεται από τον
πατέρα του, θα πρέπει να ασκείται και από τον
τελευταίο, όταν συμφωνείται αυτό με
συμβολαιογραφικό έγγραφο, που θα καταρτίζεται
μεταξύ των γονέων, χωρίς να απαιτείται δικαστική
απόφαση, όπως συμβαίνει σήμερα.
• Να λειτουργήσουν οικογενειακά δικαστήρια,
πλαισιωμένα από κατάλληλες ψυχο-κοινωνικές
υπηρεσίες που θα επικοινωνούν με τα παιδιά και
τους γονείς τους.
• Να δημιουργηθούν υπηρεσίες οικογενειακής
διαμεσολάβησης που θα υποστηρίζουν την
υλοποίηση δικαστικών αποφάσεων και θα
ενεργούν σε περιπτώσεις αμφισβήτησης τους.
υποχρέωση του γονέα, αλλά μόνο ως δικαίωμα
επικοινωνίας του γονέα με το παιδί που δεν διαμένει μαζί
του.
Η έλλειψη αποτελεσματικών μέσων για την εφαρμογή των
αποφάσεων σχετικά με την άσκηση του δικαιώματος
επικοινωνίας έχει ως αποτέλεσμα, συχνά, να παραβιάζονται
τα δικαιώματα του παιδιού. Δεν υπάρχουν φορείς ή
υπηρεσίες που να επαναξιολογούν περιοδικά την
καταλληλότητα της ληφθείσας απόφασης με βάση το
συμφέρον του παιδιού. Απουσιάζει ένα οργανωμένο
σύστημα υποστήριξης της επικοινωνίας γονέων – τέκνων με
τη δημιουργία των κατάλληλων κέντρων υποβοήθησης και
οικογενειακής διαμεσολάβησης, εκπαίδευση ειδικών
επαγγελματιών στη διαχείριση αυτών των θεμάτων και
γενικώς προώθηση εξωδικαστικών μηχανισμών υλοποίησης
των σχετικών αποφάσεων.
Τα μέσα εκτέλεσης στο πεδίο εφαρμογής των αποφάσεων
περί απόδοσης ή παράδοσης τέκνου και ρύθμισης του
δικαιώματος επικοινωνίας, που προβλέπονται στο άρθρο
950 ΚΠολΔ κρίνονται εξαιρετικά αναποτελεσματικά.
Ιδιαίτερη μνεία αξίζει στην περίπτωση των φυλακισμένων
γονέων που τοποθετούνται σε σωφρονιστικά καταστήματα
μακριά από τον τόπο διαμονής των τέκνων τους και
επομένως παρεμποδίζεται η επικοινωνία τους με αυτά. Το
θέμα αυτό δεν ρυθμίζεται νομοθετικά και επομένως είναι
στην διακριτική κρίση της διοίκησης.
8.3 Οικογενειακή επανένωση (Άρθρο 10)
ραγδαία αύξηση κατά τα τελευταία χρόνια των
αιτημάτων αλλοδαπών που ζουν νόμιμα στην Ελλάδα
για επανένωση με μέλη της οικογένειάς τους, στα οποία
περιλαμβάνονται πολύ συχνά ανήλικα, έχει δημιουργήσει
μεγάλο φόρτο εργασιών στην αρμόδιες υπηρεσίες με
αποτέλεσμα συχνά την καθυστέρηση απαντήσεων. Επίσης η
πρόσφατη οικονομική κρίση έχει δημιουργήσει ιδιαίτερες
δυσκολίες σε πολλές οικογένειες αλλοδαπών εργαζομένων
στην Ελλάδα να επανενωθούν με τέκνα τους που ζουν στην
αλλοδαπή, λόγω και των υψηλών προβλεπόμενων
παραβόλων, με αποτέλεσμα αρκετές φορές να έρχονται τα
παιδιά στην χώρα με ταξιδιωτική βίζα και μετά τη λήξη της
να δημιουργείται πρόβλημα, καθώς για να γίνει νόμιμα η
συνένωση χρειάζεται το μέλος της οικογένειας με το οποίο
γίνεται η συνένωση να διαμένει στην αλλοδαπή.
Η
Προτάσεις:
• Να προτεραιοποιείται η εξέταση των
αιτημάτων οικογενειακής επανένωσης, όταν
αφορούν παιδιά, προκειμένου να υλοποιηθεί
η δέσμευση της χώρας που προκύπτει από το
άρθρο 10 της Σύμβασης.
• Τα παράβολα για την οικογενειακή επανένωση
χρειάζεται να είναι αντίστοιχα με
προσαυξήσεις ή ποσά που το ελληνικό κράτος
αναγνωρίζει ως επαρκή για την κάλυψη των
οικογενειακών αναγκών. Οι προσαυξήσεις του
άρθρου 53 παρ. γ του ν. 3386/05 (20% για τη
σύζυγο και 15% για κάθε τέκνο) να
αναθεωρηθούν, διότι κρίνονται ιδιαίτερα
υψηλές και ως εκ τούτου απαγορευτικές για
την πλειονότητα των αλλοδαπών23.
8.4 Παράνομη μετακίνηση (Άρθρο 11)
ία από τις δυσάρεστες συνέπειες των διαζυγίων
μεταξύ προσώπων διαφορετικής ιθαγένειας είναι ο
γεγονός ότι ο ένας εκ των δύο γονέων μπορεί να επιστρέψει
στην πατρίδα του, παίρνοντας μαζί του το παιδί του, είτε
έχει την επιμέλεια είτε όχι. Έτσι, στην μεν πρώτη περίπτωση
το παιδί στερείται του δικαιώματος της επικοινωνίας με τον
άλλο γονέα, ενώ στη δεύτερη πρόκειται επί πλέον για
ποινικά κολάσιμη συμπεριφορά.
Μ
Προβληματική θεωρεί ο Συνήγορος του Πολίτη την
πρόσφατη τροποποίηση του Προεδρικού Διατάγματος,
βάσει του οποίου η έκδοση διαβατηρίου γίνεται από τον
γονέα που ασκεί την επιμέλεια, χωρίς να απαιτείται η
συναίνεση του άλλου γονέα που ασκεί το υπόλοιπο της
γονικής μέριμνας. Η ρύθμιση αυτή έχει ήδη επιτρέψει την
23Βλ. «Προτάσεις Συνηγόρου του Πολίτη για βελτίωση του
νομοθετικού πλαισίου σε θέματα χορήγησης και ανανέωσης άδειας
παραμονής και εργασίας», Φεβρουάριος 2011
10
Προτάσεις:
• Η προβλεπόμενη έμμεση εκτέλεση των
δικαστικών αποφάσεων σε περιπτώσεις
διαζυγίου και άσκησης του δικαιώματος
επικοινωνίας, θα πρέπει να συνδυάζεται με την
διαμεσολάβηση ειδικών κοινωνικών υπηρεσιών
που θα κατευθύνουν τους γονείς προς την
εφαρμογή των αποφάσεων προς το συμφέρον
του παιδιού, όταν δε καταγράφουν πρακτικές
παραβίασης των δικαιωμάτων του, να
ενημερώνουν την αρμόδια δικαστική αρχή, που
θα έχει τη δυνατότητα αναθεώρησης της
προηγούμενης δικαστικής απόφασης.
• Για τους ανηλίκους στην εφηβική ηλικία, που
επιθυμούν να ζητήσουν μεταρρύθμιση των
δικαστικών αποφάσεων σχετικά με την επιμέλεια
και την επικοινωνία με τον γονέα με τον οποίο
δεν διαμένουν μαζί, θα πρέπει να προβλέπεται
ρητά η δυνατότητα προσφυγής στη δικαιοσύνη ή
σε δημόσια υπηρεσία που να ενεργεί εκ μέρους
τους προς τις δικαστικές αρχές, ακόμη και αν δεν
υπάρχει αρχική συναίνεση του γονέα τους.
• Να προβλεφθεί με νομοθετική διάταξη ότι θα
λαμβάνεται υπόψη η διευκόλυνση της
επικοινωνίας του κρατούμενου γονέα με τα τέκνα
του κατά την απόφαση σχετικά με το κατάστημα
στο οποίο αυτός θα κρατηθεί.
http://www.synigoros.gr/resources/docs/ek8esh-pros-thn-epitroph-dikaiwmatwn-toy-paidioy-toy-ohe.pdf
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου