Ο πατέρας γιορτάζει καθημερινά - Η πατρότητα άλλοτε και σήμερα
Από την εφημερίδα Αλήθεια της Χίου
«Μύρισε ο αέρας, έφεξε το σπιτικό, έρχεται ο πατέρας με χαμόγελο γλυκό...»
Ακόμη μια «παγκόσμια ημέρα...» γιορτάζεται πάλι, αυτή του πατέρα...λες και μόνο στις 17 Ιουνίου συνειδητοποιεί κανείς ότι η πατρότητα είναι έννοια και λειτουργία που επιβάλλεται να αναγνωρίσουμε, να εκτιμήσουμε και συχνά να ενισχύσουμε.
Οι πατέρες δεν είναι απλά το αντρικό αντίστοιχο των μητέρων, όπως κακώς θεωρούμε. Οι πατέρες είναι από μόνοι τους ικανοί να δείξουν ότι μπορούν να προσφέρουν, με το δικό τους τρόπο, στα παιδιά τους, χωρίς να παρεξηγούνται, χωρίς να κρίνονται, χωρίς απαραίτητα να ακολουθούν την πεπατημένη...ότι: «άλλο η μάνα, άλλο ο πατέρας»...
Στην πάλη των δύο φύλων, που καλά συντηρείται από τα κοινωνικά κατεστημένα, τα Μ.Μ.Ε., και άλλους φορείς «διαπαιδαγώγησης», ο πατέρας εμφανίζεται συνεχώς στην άκρη της εικόνας (πρβλ. ότι...”όλα τα υπόλοιπα τα πήραμε...από τα Jumbo Bebe” ), να πρέπει να διεκδικήσει το αυτονόητο, δηλαδή τη θέση του στη ζωή του παιδιού του. Εννοείται ότι ζωή δεν είναι μόνο η οικονομική ενίσχυση για τα φροντιστήρια και αργότερα τις σπουδές για ένα «λαμπρό μέλλον»... Από την άλλη, υπάρχει η άποψη, ότι οι βιομηχανικά ανεπτυγμένες κοινωνίες μπορούν να θεωρηθούν «κοινωνίες χωρίς πατέρες», θα προσθέταμε χωρίς γονείς γενικά (αφού μπαμπάδες και μαμάδες εργάζονται προκειμένου να εξασφαλίσουν όλα αυτά, τα τόσο απαραίτητα για τη σωστή ανατροφή του παιδιού τους...). Πάντως, η αλήθεια είναι ότι σπάνια βλέπουμε συνδικαλιστές μπαμπάδες να διεκδικούν δικαιώματα που σχετίζονται με την πατρότητα. Ακόμη και οι σύλλογοι για την πατρική αξιοπρέπεια που υπάρχουν διεθνώς, εστιάζουν στα δικαιώματα του πατέρα μετά από δυσμενείς καταστάσεις, όπως για παράδειγμα το διαζύγιο (πού είναι η πρόληψη;).
«Πιο κάτω ο Χάνσελ και η Γκρέτελ συνάντησαν τον πατέρα τους, που τους εξήγησε ότι τους έψαχνε εδώ και μέρες, και ότι δεν μπορούσε να ησυχάσει από τότε που τους άφησε μόνους τους στο δάσος. Τους ζήτησε να τον συγχωρήσουν και τους είπε ότι η κακιά γυναίκα του είχε πεθάνει από μια ξαφνική, βαριά αρρώστια ... Χάρη στην αγάπη που τους ένωνε, τα παιδιά και ο πατέρας τους έζησαν από τότε αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα...» (Παραμύθι Χάνσελ και Γκρέτελ – Η καλή εκδοχή του «Κοντορεβυθούλη»)
Υπάρχουν 3 τουλάχιστον λόγοι, για τους οποίους ο πατέρας οφείλει να ενισχύσει το ρόλο του, και η πολιτεία και η κοινωνία οφείλουν να τον βοηθήσουν σε αυτό:
1) Εφόσον μιλάμε για ισοτιμία στο ζευγάρι των γονέων, θεωρούμε ότι στην πράξη αυτό σημαίνει δικαίωμα και των δύο για ανάπτυξη και ολοκλήρωση της προσωπικότητάς τους μέσα από την προσφορά (και όχι μόνο των μαμάδων).
2) Δεν έχουν μόνο τα παιδιά ανάγκη από τους πατέρες, αλλά και οι πατέρες από τα παιδιά.
3) Η ουσιαστική αγάπη προς τα παιδιά δεν δεσμεύεται από το φύλο, αλλά είναι μια αλληλέγγυα αγάπη, δηλαδή έχει ως αφετηρία όχι τις ανάγκες του ενήλικα, αλλά εκείνες του παιδιού, είναι αγάπη για το παιδί, άσχετα από τη σχέση ή τη συγγένεια μαζί του. Επομένως, η απόκτηση και η ανατροφή ενός παιδιού δεν πρέπει να έχει ως κίνητρο την ικανοποίηση των ψυχολογικών ή και κοινωνικών αναγκών του άντρα ή της γυναίκας, αλλά την ανάγκη του βρέφους και παιδιού για προστασία, στοργή, τρυφερότητα.
Η ψυχολογία παραδοσιακά έχει αδικήσει τον πατέρα: από τη φροϋδική άποψη ότι ο πατέρας συνεισφέρει απλά στο σχηματισμό του υπερεγώ στο παιδί του, ως την συμπεριφοριστική παράδοση της παροχής του πατέρα ως προτύπου προς μίμηση, φτάσαμε σε πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα τις τελευταίες δεκαετίες. Συγκριμένα, γνωρίζουμε πλέον ότι:
n Τα σχήματα συναλλαγής και επικοινωνίας πατέρα-βρέφους και μητέρας-βρέφους έχουν περισσότερες ομοιότητες από διαφορές (π.χ. σε μονάδες νεογνών στις παιδιατρικές κλινικές οι φυσιολογικές αντιδράσεις στρες στο άκουσμα μωρών που έκλαιγαν ήταν ίδιες για άντρες και γυναίκες).
n Το ζήτημα της προσκόλλησης του βρέφους δεν αφορά μόνο στη μητέρα-τροφό. Έχει αποδειχτεί ότι εκείνο που βοηθά στο «δέσιμο» του παιδιού με τον ενήλικα κατά την αλληλεπίδραση είναι η τρυφερότητα και η ηρεμία που προσφέρεται στο παιδί κατά το κράτημα, η βλεμματική επαφή και η αγωγιμότητα του δέρματος κατά τη σωματική επαφή, και όχι τόσο ο θηλασμός αυτός καθαυτόν (εξάλλου μια μητέρα μπορεί να θηλάζει, αλλά ταυτόχρονα να είναι πολύ αγχωμένη, θυμωμένη, ή απορριπτική, «μηνύματα» που το βρέφος αντιλαμβάνεται). Γιατί, λοιπόν, να μην έχουμε μωρά «προσκολλημένα με ασφάλεια» και στους μπαμπάδες τους;
n Η οικογένεια λειτουργεί ως «σύστημα» αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στα μέλη της και η σχέση πατέρα-μητέρας αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την ψυχική υγεία του παιδιού που αυτοί έφεραν στον κόσμο.
n Ο πατέρας προσφέρει στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού σε όλα τα στάδιά της (κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, στην βρεφική ηλικία, στη νηπιακή ηλικία, στην παιδική ηλικία, στην εφηβεία, ακόμη και στην ενηλικίωση). Ο πατέρας ενισχύει την αυτοπεποίθηση του παιδιού, βοηθά στην ανάπτυξη του λόγου και της κοινωνικοποίησης, συμβουλεύει και συζητά...δραστηριότητες που έχουν παραχωρηθεί στις μητέρες.
Παραδοσιακά, ο πατέρας είναι απών (σωματικά ή και ψυχολογικά). Αν κοιτάξουμε προσεκτικά την πλοκή σε παιδικά παραμύθια ή στη λογοτεχνία, θα δούμε ότι ο πατέρας απουσιάζει λόγω επαγγέλματος (ναυτικός, ή εργάζεται πολλές ώρες) – πάντως η αρένα του είναι εκτός σπιτιού.
Όταν ο πατέρας είναι παρών, εμφανίζεται ως:
n Ο πατέρας-κουβαλητής
«Ο πατέρας που γυρνάει τ’ απόβραδο μ’ ένα φαρδύ χαμόγελο στα μάτια, μ’ ένα ζεμπίλι στα χέρια του γεμάτο φρούτα...»
(Γιάννη Ρίτσου «Ειρήνη»)
n Ο πατέρας τιμωρός
n Ο πατέρας εξουσιαστής – απόμακρος ψυχολογικά
(Ειρωνεύεται την τυπικότητα στις σχέσεις ανάμεσα στα μέλη μεγαλοαστικής οικογένειας: Η αγάπη και ο σεβασμός του γιου προς τον πατέρα, εκβιάζονται ως υποχρέωση στο όνομα καλής ανατροφής (από τη μητέρα) και καταλήγουν σε κωμική φάρσα...: Η γλάστρα με το καστανόχωμα και τα λουλούδια που πρέπει να του προσφέρει το παιδί του τυπολατρικά, φεύγει από τα χέρια του καθώς ανεβαίνει ψηλά για να τον φτάσει και του λασπώνει το κατάλευκο πουκάμισο... Η συνέχεια είναι μούντζες και χαστούκια κι από τους δύο γονείς, στο παιδί τους, που μόνο αγάπη και οικογενειακή θαλπωρή δεν βιώνει, ακόμη και σ’ αυτές τις ιδιαίτερες στιγμές του σπιτιού...)
Εμμ. Ροϊδης («Η εορτή του πατρός μου...»):
n Ο πατέρας ρυθμιστής της οικογενειακής τιμής – υπεύθυνος της κοινωνικής καταξίωσης
«Ο πατέρας μου έσκυψε, άγγιξε τα μαλλιά μου, με χάιδεψε... Τινάχτηκα... Ποτέ δε θυμόμουν να με είχε χαϊδέψει... Σήκωσα τα μάτια και τον κοίταξα τρομαγμένος... Είδε πως τρόμαξα και τράβηξε πίσω το χέρι του...»....«Το κρέας δικό σου, δάσκαλε, τα κόκαλα δικά μου», «μην τον λυπάσαι, δέρνε τον, κάμε τον άνθρωπο...».
(Ν. Καζαντζάκης «Αναφορά στον Γκρέκο»)
Στη σημερινή εποχή, όπου οι ρόλοι των δύο φύλων συζητιούνται υπό νέο πρίσμα, αυτός του άνδρα-πατέρα βρίσκεται σε μετάβαση – και μάλλον σε κρίση. Ο πατέρας θεωρείται ακόμη:
n Αδέξιος (δεν μπορεί να κρατήσει το μωρό, θα του πέσει...)
n Απρόσεκτος (δεν ξέρει να το ταΐσει, θα του πνιγεί...)
n Άχαρος (δεν του «πάει» να μιλά με γλυκόλογα, καλύτερα να του αγοράσει παιχνίδια, παρά να του παίξει κουκλοθέατρο αργότερα...)
n Δυνατός σωματικά, οικονομικά, κοινωνικά, αλλά όχι συναισθηματικός (πρβλ. τις διαφημίσεις του μυώδους άνδρα που κρατά ένα βρέφος, όπου τονίζεται το δυνατό σε σχέση με το αδύναμο, και όχι η αλληλεπίδραση, το δόσιμο, η τρυφερότητα, η στοργή).
n «Παρείσακτος» στη συμβιωτική, δυαδική σχέση μητέρας-βρέφους, και αποστερημένος της εμπειρίας της δικής του αλληλεπίδρασης με το μωρό του (ας του δώσουμε λίγο το μωρό, μήπως και τα καταφέρει...ο καημένος).
Συμπερασματικά: ο πατέρας αδικείται και αδικεί, στερείται και στερεί.
Η ουσιαστική εμπλοκή του πατέρα και η σχέση του με το παιδί του είναι πολύ σημαντική και για τους δύο. Ωστόσο, επιτυγχάνεται, μόνον κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις, δηλαδή αν το επιτρέπει:
n ο χαρακτήρας του (αφήνει ο άνδρας χώρο στην ευαισθησία, στην έκφραση, στο παιχνίδι, στη φαντασία;)
n η ψυχολογική και σωματική του κατάσταση (αντέχει, μετά από τόσες ώρες εργασίας;)
n η σχέση με το δικό του πατέρα (θα την μιμηθεί ή θα την αποφύγει;)
n η σχέση με τη σύζυγό του (του το επιτρέπει;)
n τα κοινωνικά στερεότυπα (σίγουρα δεν είναι πολύ μαλθακός ή δεν θα είναι κακό πρότυπο για το γιο του;)
n η επιθυμία του να γίνει πατέρας και η ευχαρίστηση που του δίνει η ενασχόληση με το παιδί του (αντέχει το κλάμα, τη γκρίνια, τη φασαρία του βρέφους, όπως τα άντεχαν και οι δικοί του γονείς;)
«Ο Τζεπέτο, ο ηλικιωμένος ξυλουργός του χωριού, έβαζε τις τελευταίες πινελιές σε έναν όμορφο κούκλο που έφτιαχνε από ξύλο. Ταυτόχρονα, μιλούσε με τον φίλο του τον Γρύλο Πεπίτο και του έλεγε πόσο πολύ θα του άρεσε αυτός ο κούκλος να ήταν ένα πραγματικό παιδί, πόσο μάλλον να ήταν γιος του.» (Πινόκιο)
n οι εμπειρίες του τοκετού, η κατάσταση υγείας του βρέφους και της συζύγου του.
n η συνειδητοποίηση ότι η διαπαιδαγώγηση του παιδιού είναι ευθύνη και χαρά και για τους δύο γονείς.
Επιτέλους, σαν κοινωνία, δεν χρειαζόμαστε ευρωπαϊκά προγράμματα ευαισθητοποίησης, για την αφύπνιση αυτού του υπέροχου ενστίκτου...της πατρότητας!!
Σ.Σ: Στην επιλογή αποσπασμάτων από παιδικά βιβλία, έργα ποίησης και λογοτεχνίας συνεργάστηκε ο Δημήτρης Ζύμαρης, Δάσκαλος.
Της ΓΙΑΝΝAΣ ΚΟΥΜΗ
Ψυχολόγου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου